Доктор Сөяргулов тоташ гомерен кешеләр сәламәтлеген коткаруга багышлаган

Лидия Гарипова

Аны Ходайдан табиб, изге йөрәкле доктор, кешеләр гомерен коткаручы диләр. Аның тоташ биографиясе – ул ярты гасыр диярлек – медицина белән өзлексез бәйле. Югары һөнәрманлыгы һәм алтын куллары, кызгану сәләте, көн һәм төннең теләсә кайсы вакытында ярдәмгә килергә әзер булуы, игътибарлы мөнәсәбәте һәм чиксез изгелеге өчен пациентлары һәм аларның туганнары аңа рәхмәтле. Хезмәттәшләре аның холкында компетентлылык, үз эшенә анык җаваплы караш, зур таләпчәнлек, башкаларга хөрмәтле мөнәсәбәтен билгели. Аның тормышы – кешелеклелеккә, һөнәргә һәм тирә-яктагыларга сөю, хезмәт сөючәнлек һәм ныклылыкның лаеклы үрнәге. Доктор Гиппократ анты биргән өчен генә тоташ гомере буенча пациентларның сәламәтлеге турында хәстәрлек күрми, ә намус һәм йөрәк кушуы буенча эшли. Аныкы башкача булмый да. Ә тагын ул бик һәм бик тыйнак кеше. Хәтта күппсанлы дәрәҗә һәм казанышларга ия булып, алар турында белдертәсе килми, хезмәт нәтиҗәләре белән мактанмый, үзе турында сөйләргә яратмый. Ул сүзләргә караганда гамәлләргә өстенлек бирә. Менә шундый ул – яңавыллылар арасында гына түгел, ә тоташ тирә-якта Ходайдан доктор, Башкортстан Республикасының атказанган табибы, Русиянең мактаулы доноры, Яңавыл район үзәк дәваханәсенең анестезиология һәм реаниматология бүлегенең анестезиолог-реаниматологы Тимерхан Котдус улы Сөяргулов, ул быел җитмеш яшьлек юбилеен билгеләде.

Бүген безнең доктор Сөяргулов турында гына түгел, ә күбрәк ул гадәти тормышта – ир, әти, дәү әти, туган ролендә нинди булуын сөйлисе килә. Һәм моны аның янындагылар сөйләгәннән язачакбыз.

"Җидедән берсе"

Яңа Уртавылдан Гыйния Фәрахетдин кызы һәм Котдус Садретдин улы Тимерхан дөньяга килгәч бик шатланганнар. Башкача ничек инде?! Сөяргуловларның күпбалалы гаиләсендә Тимерханга кадәр ... алты кыз үскән. Наҗия, Сәгъдия, Тәгъзимә, Газимә, игезәкләр Заһирә һәм Зөһрә – апалары энекәшләрен бик яратканнар. "Гаиләдә бердәнбер ул булуына карамастан, Тимерхан иркә булып үсмәде, балачактан хезмәт сөючән, кызыксынучан, тыйнак малай булды. Һәрвакыт белемгә омтылды, уку аңа җиңел бирелде, ә әти-әнидән ул барлык яхшы сыйфатларны гына алды, – дип сөйли игезәкләрдән берсе Зөһрә. – Тимерхан безнең арада иң кечесе булса да, ул әти һәм әнигә ярдәм итте. Миңа калса ул сыйфатлар – хәстәрлек һәм шәфкатьлелек – аның булачак һөнәренең чаткылары булгандыр да".

1969 елда мәктәпне тәмамлаганнан соң Тимерхан Сөяргулов Башкорт дәүләт медицина институтының "Дәвалау эше" факультетына кергән. Һәм инде өченче курста егет параллель рәвештә 2 санлы Уфа балалар җәрәхәтләнү пунктында эшли башлаган. "Ул барысына да эчкерсез һәм хөрмәт белән карый. Тоташ гомере буе барлык эштә булышты, ярдәмче һәм терәк булды һәм шулай булып кала да, безгә, апаларына һәм гаиләләргә генә түгел, ә барлык авылдашларына, дусларына, туганнарына, танышларына һәм таныш булмаган кешеләргә. Аның алыштыргысыз холык сыйфаты бар – Тимерхан беркайчан да беркемгә дә ярдәмнән баш тартмый. Киленебез Фәридә дә аңа охшаган", – дип дәвам итә сүзен Зөһрә Котдус кызы.

Булачак хатыны һәм хезмәттәше Фәридә Баймурза кызы белән Тимерхан студент елларында ук танышкан. Сөяргуловның яшь гаиләсе 1974 елда барлыкка килгән. Уку тәмамлангач дипломлы белгечләр Исәнгол район үзәк дәваханәсендә юл тотканнар. Һәм инде 1976 елда алар гаилә башлыгының туган ягына әйләнеп кайткан. Икесе дә Яңавыл район үзәк дәваханәсенә эшкә урнашкан: Тимерхан Котдус улы – табиб-анестезиолог, Фәридә Янгали кызы табиб-педиатр булып.

Әтидән тормыш сабаклары

"Әтиебез – максатчан, нык торучан, тәвәккәл кеше, шул ук вакытта ул хис-тойгылар планында ул бик сабыр, безне хәстәрлекләп, үзенең сөюен күрсәтте, – дип сөйли Тимерханның кызы Әлфия. – Мин аны һәрвакыт катгый таләпләр кешесе дип исәпләдем. Балалар балалар инде ул, шаярмыйча булмый, ләкин кайчакта аның нәрсә әйтүен аңлау өчен, бер карашы җитте. Без гаиләдә өчәү – мин һәм энеләрем".

Сөяргуловларның барлык балалары әти-әнисе эзеннән киткән – медицинаны гомерлек эше итеп сайлаганнар. Әлфия – шәфкать туташы, Рөстәм – ортопед-травмотлог, Илдар – реаниматолог. Династияне дәвам итеп, аларның һәрберсе үз урынында уңышлы хезмәт итә, хезмәттәшләре һәм пациентлары арасында хөрмәт казана.

"Әти һәрвакыт безгә болай диде: мин сезгә укырга ярдәм итәм, хуплыйм, ләкин кулыгызга диплом алгач, өлкән тормышка үзаллы юл салачаксыз, киләчәгегез үзегездән, үзегезнең тырышлыктан һәм хезмәт сөюдән тора, – дип дәвам итә сүзен Әлфия Тимерхан кызы. – Ул безне үзе белгән бөтен нәрсәгә өйрәтте. Башлангыч сыйныфларда хезмәт дәресендә без кул эшләренә, бәйләргә өйрәндек. Әтиемнең бәйли, чигү һәм тегә белү турында сөйләгәнен ишетеп, соклануым һәм горурлануым әле дә истә. Әйткәндәй, ул бөтен техниканы да яхшы белә. Белмим, хәтта, ул белмәгән эш бармы икән?!"

Йортта тәртиптән – күңел тынычлыгына

Йорт хуҗасының эчке дөньясының чагылышы булып тора. Йортның ишеген ачык, кешегә керү белән, беренче тәэссоратлар буенча, биредә нинди хуҗалар яшәвен аңлап була.

"Әти-әни йортында җылы һәм уңайлы, биредә сөю, тынычлык, изгелек бөркелә. Әтиебезнең куллары алтын, ул бөтен нәрсәне эшли белә, өйдә, мөгаен, һәр кадак аның куллары белән кагылган. Шул ук вакытта, һәр эшне һөнәрманның үзеннән тыш, берсе дә яхшырак эшләми, ди ул һәрвакыт. Ул башкалар хезмәтенә хөрмәтле карый, – ди Әлфия. – Киеренке эш көненнән соң өйгә кайткач, әти хуҗалык эшләре белән шөгыльләнергә, җирдә чокынырга ярата. Ул җирдә эшләүдән канәгатьлек кенә түгел, ә энергетик туклану да ала. Шул хезмәт сөючәнлектән аның һәркайда идеаль тәртиптер, күрәсең: остаханәдә дә, гаражда да, йортта да. Машинада да, эштә дә, документта да. Әтидән тагын бер сабак: әгәр әйберне аласың икән, аны һәрвакыт урынына куярга кирәк. Шуның белән ул бездә тәртиплелек хисе тәрбияләде. Тышкы тәртиптән эчке тәртип, уйларда тәртип башлана, күңел тынычлана".

Өлкәннәрне хөрмәт ит, кешеләрне сортларга бүлмә

Тимерхан Сөяргулов сәламәтлек саклау өлкәсендә эшләгән 48 ел эчендә аңа гади табиб та, җитәкче дә булырга туры килгән. Теләсә кайсы вазыйфада ул иң яхшы нәтиҗәләргә ирешкән, үзен квалификацияле белгеч һәм оста оештыручы итеп күрсәткән. 1989 елда Яңавылда республикада беренчеләрдән булып анестезиология һәм реанимация бүлекчәсе ачыла, ул эшли башлауга бүлекчә мөдире дип билгеләнгән Тимерхан Сөяргулов да зур өлеш кертә. Ә 1995 елдан аны Яңавыл психоневрология интернаты җитәкчесе итеп билгелиләр. Әлеге учреждение коллективы һәр хезмәткәргә игътибарлы һәм дикъкатьле җитәкчене бүген дә яхшы сүз белән искә ала.

"Әти беркайчан да үзенә кемне дә булса рәнҗетергәрөхсәт итми, беркайчан да тавыш күтәрми, һәм сүзе үлчәнгән, килешле. Ул кешене тыңлый һәм ишетә белә, – дип дәвам итә сүзен Әлфия Тимерхан кызы. – Бу әтисе, безнең сөекле дәү әтидән бирелгән, ул да аз сөйли, әмма күп эшли, барысына – өлкәннәргә дә, балаларга да карата ихтирамлы мөнәсәбәттә иде. Әти өчен бөтен кеше дә бертигез, ул социаль статус яки матди хәл буенча бүлми. Аның һәрчак, безнең өйдә хезмәттәшләр дә, башлыклар да, буйсынучылар да, туганнар да, дуслар да бер өстәл артында утырачак, дип әйтүен хәтерлим. Иң мөһиме – ихтирам һәм кунакчыллык. Ул безне өлкәннәрне хөрмәтләргә генә түгел, ә төрле дин кешеләренә дә ихтирамлы булырга өйрәтте.

Спорт – мәңгелек тормыш юлдашы

Тимерхан Котдус улының кызы сүзләре буенча, аны гомере буе спорт озата бара. Мәктәп эскәмиясеннән үк физкультура белән шөгыльләнә башлап, студент елларында күп төрле көрәш буенча җыелма командада катнашуын дәвам итә. "Сәламәтлеге, сәламәт тормыш рәвеше алып баруга уңай карый. Болар барысы да аның формасында чагыла, ул һәрчак төз гәүдәле, спортчы, – дип сөйли Әлфия. – Йөзәргә, чаңгыда йөрергә бик ярата. Тоташ гаилә белән паркка чаңгыда шуарга чыкканны бүгенге кебек хәтерлим".

Әти-әни – бөтен нәрсәдә фикердәш

"Кеше идеаль була алмый, һәркем тормышында төрле чорлар була, бу табигый. Безнең әти-әнинең дә алар булган, мөгаен, белмим, – дип дәвам итә сүзен Сөяргуловларның кызы. – Әмма алар мөнәсәбәтләрен шулкадәр акыллы төзи алды, араларындагы нинди дә булса бәхәс, көнкүреш проблемаларын беркайчан да күрмәдек. Алар фикердәш, бөтен нәрсәгә карашлары бертигез, әти нәрсәдер әйтсә, әнинең дә шуны ук сөйләячәген һәрчак белдек. Әлбәттә, эше сәбәпле әтине азрак күрә идек, безнең белән күбрәк әни шөгыльләнде. Әмма алар ягыннан һәрвакыт бертигез хәстәрлек тойдык".

Изгелек дөньяны коткара

"Әтиебез бик яхшы һәм хәстәрлекле кеше. Ул эштә, мөнәсәбәтләрдә, бөтен нәрсәдә изге. Әгәр кеше аңа мөрәҗәгать итсә, ул төн уртасында торып, аңа ярдәм кулы сузарга мөмкин, – ди Әлфия. – Эш белән дә, киңәш белән дә булышачак. Болай гына, гомум сүзләр белән түгел, ә шәхси тәҗрибәсеннән чыгып, эшлекле киңәш бирәчәк.

Кызы кебек кабул итте

Тимерхан Котдус улы – икеләтә каената һәм бер тапкыр бабай. Һәркем үз вакытында гаиләгә кияүләре Артур, киленнәре Лариса һәм Резеда кушылып китә. "Тимерхан Котдус улына әти дип дәшәм. Сөяргуловлар гаиләсе әгъзасына әверелүгә җәй көне инде егерме ул була, – дип сөйли килене Лариса. – Һәм шул еллар дәверендә үземә карата мөнәсәбәттә үз кызына кебек сөю һәм хәстәрлек тоям. Әтибез ачык күңелле, киңәше, эше, яисә игътибары, кеше хәленә керә белү, җылы сүзе белән һәрчак ярдәмгә килергә әзер. Ул тәртипле, тыйнак, кешелекле, киң күңелле һәм абруйлы. Әтине ишетәсе һәм тыңлыйсы килә. Аны гаҗәеп эшкә сәләтлелеге һәм оештыручанлыгын билгелим. Ул байтак яшь белгечләр белән тиңләшә ала! Өйдә һәм хуҗалыкта әтинең идеаль тәртип. Ул башкара алмаган эш юк, мөгаен! Бернинди эштән дә чирканмый. Аның өчен хезмәтне ир-егет һәм хатын-кызныкына бүлү юк. Ул кухняда да, өй җыештыру белән дә, бала карау белән дә бертигез ярдәм итә ала. Әтине чиксез хөрмәт итәм һәм яратам. Һәм балаларның бераз булса да аңа охшавын телим!".

Дөньяда иң яхшы дәү әти

Сөяргуловларның балалары әти-әнисенә биш онык бүләк иткән: кызы Әлфиянең уллары Әмирхан һәм Әскар үсә; Рөстәмнең – улы Кәрим һәм кызы Дина; Илдарның – кызы Эмма.

"Оныкларын әти-әни өзелеп ярата, аларның мөнәсәбәтләре бик якын. Әйткәндәй, безнең дәү әни-әтиләр безгә карата да, башка оныкларына карата да шундый ук изге мөнәсәбәттә булды. Оныкалары якты дөньяга килгәч, әтинең назлы хисләре ачык чагылуын күрдем, аларны шундый сөю һәм җылылык белән карый. Әти-әни барлык талымнарын үти, кайвакыт хәтта артык иркәли, дип әйтергә мөмкин. Без, балалары, оныкларының әтигә охшавын теләр идек. Әйткәндәй, энеләремне дә әти чын ир-егет итеп тәрбияли алды, алар шундый ук тәртипле, җаваплы, изге һәм хәстәрлекле".