Тартып уйна гармуныңны, өзелмәс күрекләре

Зур шатлык белән Яңавыл янә Фатыйх Иксанов исемендәге «Моңга бай гармун бәйрәме» республика гармун бәйрәменә катнашучыларга һәм күпсанлы кунакларга колачын ачты – яңа гына ачылган чәчәкләрнең һәм хуш искә күмелергә өлгергән уңайлы шәһәребез ике көнгә янә тальян һәм гармун моңнарына күмелде. 2003 елдан Яңавыл җирендә үткәрелүче һәм хаклы рәвештә безнең визит карточкасы дип исәпләнүче бу конкурс узган ун сезонга халык музыка коралларында уйнаучы күпсанлы талантлы башкаручыларны ачыклады.

Рәхим итеге, кадерле кунаклар!

Башкортстанның 100 еллыгына багышланган быелгы исәп буенча юбилейлы конкурска Яңавылга илнең алты төбәгеннән, республиканың 27 район һәм алты шәһәреннән 316 кеше килде. Географиясе дә киңәйде: аерым башкаручы һәм ансамбльләр Башкортстан районнарыннан тыш, быел Татарстаннан, шулай ук Удмуртия, Ханты-Манси автономияле округы, Марий Эл, Оренбург өлкәсе һәм Пермь краеннан килгән.

Тантаналы ачу барышында конкурсантлар һәм жюри әгъзаларына җылы сәламләү сүзләре белән район хакимияте башлыгы Илшат Вәзигатов, жюри рәисе, Башкортстанның халык артисты Миндиәхмәт Гайнетдинов һәм Республика халык иҗаты үзәгенең генераль директоры Артур Алибәков мөрәҗәгать итте. Жюри составында мәдәниятнең танылган эшлеклеләре һәм республиканың сәнгать осталары, РФ һәм БРның халык артистлары, З. Исмәгыйлов исемендәге Уфа дәүләт сәнгать академиясе профессорлары һәм доцентлары эшләде. Конкурс көне ахырына катнашучылар һәм кунакларны театрлаштырылган тамашага чакырдылар –мәдәни ял үзәгендә «Уйна, гармун, театр сәхнәсендә» чарасы узды.

Иске һәм яңа дуслар

Конкурсның беренче көнендә йөз чыгыштан 60тан артыгы тыңланды. Катнашучылар арасында таныш йөзләрне күрү күңелгә ятышлы булды. «Моңга бай гармун бәйрәме» Туймазыдан 91 яшьлек Җәмил Хәсәнов, Әбҗәлилдән Азат Атангулов, Илеш, Дүртөйле, Ярмәкәй, Борай, Калтасы районнарыннан тальянчылар ансамбльләре, шулай ук Ханты-Манси автономияле округыннан Сергей Янсубаев, Удмуртиядән Александр Ашихмин, Пермь өлкәсеннән Җәүдәт Зимасов һәм тагын бик күп башкалар йөзендә тугры дуслар тапты. Сәхнә ветераннарына инде лаеклы алмаш үсеп килә – яшь тальянчылар: Калтасы районыннан Иван Петраев, Әбҗәлил районыннан Айназ Дәүләтов, Илһам Бүләков, Чакмагыштан Айгиз Мадияров, Белорет районыннан Данила Накаряков, Стәрлетамак шәһәреннән Степан Лобода көчле алкышларга лаек булды. Илеш районыннан балалар ансамбле җитәкчесе Салават Шәрифуллин тәрбияләнүчеләрен тугыз тапкыр (!) – аерым, дуэт белән, трио һәм ансамбльләр составында – сәхнәгә чыгарды. Халык музыка коралына горурлык һәм хөрмәт белән караучы балаларны күрү жюри әгъзаларының гына күңеленә хуш килеп калмагандыр дип әйтсәм, ялгышмам. Тамашачылар яшь музыкантларны сәхнәдән «әфарин!» сүзләре белән озатты.

Сәнгать мәктәбе фойесы бу сәгатьләрдә тоташ музыка океанын хәтерләтте: сәхнәдән генә түгел, ә барлык бүлмәләрдән, төрле яклардан тальян, хромка, гармун көйләре ишетелде. Моңнар кушылды: сагышлы, дәртле, бию, җыр көйләре... Хуҗасы уеп ясалган бизәкләр һәм бәрхет, стразы һәм тире белән бизәгән яңгыравык моңнар чыгарган һәр музыка коралы сәхнәдән ниндидер раритет, кыйммәтле әйбер һәм горурлык кебек күренә.

Русиядә һәр гармунчыны шәхсән хөрмәт итәргә кирәк

Берничә сүз белән барлык берничә конкурсант турында сөйлисе килә, аларның тарихы дистәләгән башка катнашучылар тарихы белән аһәңдәш.

Александр Ашихмин, Удмуртиядән 24 яшьлек гармунчы һәм һөнәре буенча парикмахер конкурста 2011 елдан катнаша. Аның дәртле чыгышларын, сәхнәдә үзен тоту манерасын, виртуозлыгын күрергә кирәк. Яшь кеше безгә призлы урын яки танылу алу өчен килми, аның сүзләре буенча, кызыксынулар буенча хезмәттәшләре белән аралашу җәлеп итә. Благовещенсктан рус халык костюмы һәм чәчкә кадалган кепка кигән бик үзенчәлекле 65 яшьлек Николай Овечкин быелгы конкурсны бизәп торды.Ул музыкаль күренешләрне генә виртуоз уйнап кына калмады, ә үзе язган такмакларны да башкарды. «Новосибирскта «Уйна, гармун» фестивалендә биш тапкыр булдым, лауреат исемем бар, – дип сөйләде безгә музыкант. – Балалар белән актив шөгыльләнәм, миңа унбишләп бала йөри».

Уфадан Таһир Шаһивәлиев тануынча, аның нәселендә – әтисе ягыннан да, әнисе ягыннан да – барысы да гармунчы. «Шуңа күрә, әгәр кулда музыка коралы тота белмәсәм, миңа оят булыр иде, – дип елмая егет. – Үзем гармунда дүрт яшьтән уйныйм». Ул аны шулкадәр оста итеп тотарга өйрәнгән, хәтта тиздән республиканың әйдәүче баянчысына әверелгән.

Баян, гармун, тальянны чагыштырып, боларның тембр, яңгырау буенча бөтенләй төрле корал булуын, аларның барысында да югары дәрәҗәдә уйнау өчен чын оста булу кирәклеген әйтә.

Сибайдан Кәрим Моратов, баян буенча педагог, конкурска тәү тапкыр килгән һәм моның өчен махсус гармунда уйнарга өйрәнгән. «Күптән күрмәгән дусларны күрү күңелгә ятышлы булды, – ди конкурсант. Катнашучыларның дәрәҗәсе бик югары, киләчәктә укучыларымны алып киләсе килә». Ике – зур һәм кечкенә – гармунда уйнаган Калтасы районыннан Иван Петраев артистлылыкта өлкән хезмәттәшләреннән калышмады. Ваня конкурска Әмҗебаш авылыннан гармунчылар ансамбле җитәкчесе, әтисе Андрей Юрьевич белән килгән. «Улым район конкурсларында катнаша, берничә тапкыр Уфада булды, сәхнәгә чыгарга ярата, талантын үстерәчәкбез», – дип горурлык белән сөйли әтисе. Үзенең «Хәзинә» ансамбле турында җитәкчесе Дүртөйле районының Кумырза авылыннан Венер Шәрәфетдинов сәгатьләр буе сөйли ала. Аның коллективында 35-77 яшьлек ун тальянчы. «Тальяннарны тоташ районнан, чарлаклардан, сандыклардан җыйдык һәм аларга яңа гомер бирдек, – дип сөйли В. Шәрәфетдинов. «Үзем баянчы, ләкин гармун күңелемә ятты, – дип уртаклаша Стәрлетамактан халык музыка коралларының үзешчән оркестры җитәкчесе Радик Галимҗанов. – Гармунны тергезәбез, ата-аналарны җәлеп итәбез. Әлеге конкурста катнашу өчен ел эчендә коллектив оештырдым һәм бирегә үземнең иң көчле укучыларны алып килдем».

Гала-концерт

Беренче көнне һава торышы, үҗәтлелек күрсәтеп, Яңавыл урамнары буенча узарга ирек бирмәде. Бу тоташ конкурс туры тәмамлануга башкарылды. Арытаба мәдәни ял үзәгендә гала концерт һәм Республика гармун бәйрәмен тантаналы ябу башланды.

Тантанада катнашу өчен Яңавылга мәдәният министры Әминә Шәфыйкова килде. Ул төбәк җитәкчесе Радий Хәбиров исеменнән гала-концертта катнашучыларга Сәламләү адресын укып ишеттерде. Күрше тугыз муниципалитет башлыгы бәйрәмгә шатлык уртаклашырга килде. Кичәгә шулай ук Фатыйх Иксановның кызы Айсылу килгән иде. Башкортстан һәм Татарстанның популяр артистлары Айдар һәм Алмаз Юнысовларның чыгышы чарага чагу төсләр өстәде.

Бүләкләү минутлары дулкынландыргыч узды. Быел 27 конкурсант һәм 22 ансамбль төрле номинацияләрдә призлы урын һәм исемнәргә лаек булды. Урыннар өч категория буенча бүленде: һәвәскәрләр, һөнәрманнар һәм ансамбльләр арасында. Белореттан Арина Первухина, Благовещенск районыннан Николай Овечкин, Яр Чаллыдан Фәнис Гыйниятов һәм ХМАОдан Сергей Янсубаев республика конкурсының III дәрәҗә лауреатлары дип танылды. Ансамбльләр арасында Стәрлетамактан «Иркен» ансамбле гармунчылары, Дүртөйле районыннан «Хәзинә» тальянчылар халык ансамбле һәм Борайдан «Борай бизәкләре» халык музыка уен коралларының халык ансамбле өченче урынга лаек булды. Стәрлетамактан Степан Лобода, Яңавыл районыннан Фәнүс Газизов, Марий Элдан Сергей Пакеев, Стәрлетамактан Радик Галимҗанов, Ярмәкәй районыннан «Ярмәкәй егетләре» һәм безнең районнан ике ансамбль – «Энҗеләр» тальянчыларның балалар ансамбле һәм тальянчыларның халык ансамбленә II дәрәҗә лауреат дипломы тапшырылды. Чакмагыш районыннан Айгиз Мадьяров, Удмуртиядән Александр Ашихмин һәм ике ансамбль – Белорет районыннан «Тальяночка» һәм Югары Тәтешледән «Ядкарь» халык музыка уен кораллары ансамбле I дәрәҗә лауреат дипломына лаек булды.

Һөнәрманнар арасында Уфадан Таһир Шаһивәлиев гран-при яулады. Һәвәскәрләр арасында Туймазы шәһәреннән Илнур Газизов төп призга лаек булды. Жюри үтенече буенча быел тагын бер номинация –«ансамбль» – өстәлде. Аны тәү тапкыр Илеш районыннан «Мирас» фольклор музыка халык ансамбле алды. Гран при ияләренә «Тула» гармуны– республиканың Мәдәният министрлыгы һәм Республика халык иҗаты үзәге тарафыннан тәкъдим ителгән махсус приз тапшырылды.